بیش‌تر از ۵۰ خبرنگار و کارمند رسانه‌یی در سال ۲۰۲۳ میلادی در افغانستان از سوی طالبان بازداشت شده‌اند.
مدت بازداشت و زندان این خبرنگاران و کارمندان رسانه‌یی متفاوت بوده است، از چند ساعت تا بیش‌تر از ۹ ماه.
مرتضی بهبودی با سپری کردن بیش‌تر از ۹ ماه دراز ترین دوره زندان را در این سال تجربه کرد و پس از آن دو کارمند تلویزیون آمو بیش‌تر از پنج ماه در زندان طالبان بودند.
و اما سلطان علی جوادی مدیر مسوول رادیو نسیم در دایکندی که پاییز امسال بازداشت شد، از سوی محکمه طالبان به یک سال زندان محکوم شده است.
رویدادهای دیگر کوتاه مدت بوده‌اند.
بی‌بی سی شمار خبرنگاران و کارمندان رسانه‌یی بازداشت شده را در سال ۲۰۲۳ به نقل از نهاد پشتیبان رسانه‌های آزاد افغانستان (نی) ۴۰ تن نوشته‌است؛ اما شمار دقیق بازداشت شده‌گان بیش‌تر از ۵۰ رویداد است.

درامدی بر رسانه‌های پسا جمهوریت

رسانه‌ها در افغانستان
پس از سرنگونی جمهوریت محدودیت‌ها در کار رسانه‌یی در افغانستان بیش‌تر شده است و رسانه‌ها نمی‌توانند برخی از رویدادها را پخش کنند و دست رسی به اطلاعات در باره برخی از مسایل و رویدادها نیز محدودتر شده است.
نهادهای پشتیبان رسانه‌ها گزارش داده‌اند که پس از تسلط دوباره طالبان نزدیک به ۶۰ در صد رسانه‌های افغانستان بسته شده‌اند؛ اما علت بسته شدن بخشی از این رسانه‌ها مسایل اقتصادی بوده است.
با این همه از ایستاده‌گی خبرنگاران و رسانه‌های فعال افغانستان در کار اطلاع رسانی نمی‌شود چشم پوشید و در بسیاری از حالت‌ها رسانه‌هایی که در افغانستان فعالیت می‌کنند امروز منابع اصلی خبرهای افغانستان استند.

رسانه‌ها برای افغانستان
با سرنگونی جمهوریت بیش‌ترین خبرنگاران از افغانستان بیرون شدند، خبرنگاران با تجربه که در افغانستان مانده‌اند یا با رسانه‌های داخلی کار می‌کنند و یا شماری از آنان در کارهای غیر خبرنگاری سرگرم استند.
در این میان شماری از خبرنگاران و کارمندان رسانه‌یی فعالیت‌های شان را از بیرون برای افغانستان آغاز کرده‌اند و چند رسانه تازه نیز به میان آمده‌اند.
این رسانه‌ها در تهیه و پخش خبرهای افغانستان دست باز دارند؛ اما مهم‌ترین چالش در برابر کار این رسانه‌ها کمبود منابع در درون افغانستان است.

ممنوع شدن فعالیت رسانه‌های بیرونی در افغانستان
علت بازداشت بیش‌تر خبرنگاران در این سال همکاری با رسانه‌هایی بوده است که در بیرون فعالیت می‌کنند.
طالبان رسانه‌هایی را که از بیرون برای افغانستان فعالیت می‌کنند مخالف نظام شان می‌دانند از همین رو هرگونه فعالیت این رسانه‌ها را ممنوع ساخته‌اند، ذبیح الله مجاهد سخنگوی طالبان بازداشت خبرنگاران را به علت همکاری با رسانه‌هایی که از بیرون برای افغانستان فعالیت می‌کنند می‌پذیرد و می‌گوید: «با کسانی که با این رسانه‌ها همکار استند، مانند مجرم برخورد می‌کنند.»
طالبان این رسانه‌ها را مخالف نظام شان می‌دانند، ذبیح الله مجاهد این رسانه‌ها را متهم ساخته است که در برابر نظام و در هم‌سویی با مخالفان طالبان کار می‌کنند

رابطه‌های پنهانی با کارمندان رسانه‌های داخلی
رسانه‌هایی که از بیرون فعالیت می‌کنند، بیش‌تر بر رویدادهای درون افغانستان می‌پردازند و علت به میان آمدن آن‌ها فعالیت آزاد در باره رویدادهای افغانستان است؛ اما پس از تصمیم طالبان برای جلوگیری از فعالیت‌های این رسانه‌ها در افغانستان، آن‌ها می‌کوشند تا حضور شان را در افغانستان نشان بدهند.
این رسانه‌ها به علت کمبود منابع و خبرنگاران با تجربه در افغانستان بارها از آوازه‌ها در رسانه‌های اجتماعی خبر ساخته‌اند – پیش از آن که این آوازه‌ها را راستی‌آزمایی کنند.
سال پار در یکی از سپیس‌های شبکه ایکس – تویتر- یکی از مسوولان این رسانه‌ها تایید کرد که بخشی از اطلاعات شان را از رسانه‌های اجتماعی مانند فیس بوک به دست می‌آورند.
مسوول یکی از رسانه‌های داخلی از تلاش رسانه‌هایی که از بیرون برای افغانستان فعالیت می‌کنند برای استخدام غیر رسمی کارمندان این رسانه انتقاد می‌کند.
انتقاد بیش‌تر از دو رسانه بوده است، تلویزیون آمو و روزنامه اطلاعات روز.
مسوول این رسانه داخلی می‌گوید که چنین تلاش‌ها و استفاده سوء از خبرنگاران و کارمندان رسانه‌یی در افغانستان، رسانه‌های داخلی را در حالت دشوار قرار می‌دهند.
هنگامی که کارمندان و خبرنگاران داخلی به علت همکاری با رسانه‌های بیرون بازداشت می‌شوند، طالبان مسوولان رسانه‌های داخلی را زیر فشار قرار می‌دهند.
بربنیاد قرارداد میان رسانه‌ها و کارمندان رسانه‌ها، هیچ خبرنگار و تصویربردار نمی‌تواند که با رسانه‌های دیگر همکاری کند.
مسوول این رسانه‌ داخلی می‌گوید رسانه‌هایی بیرونی با سرنوشت خبرنگاران بازی می‌کنند و آنان را با بازداشت رو به رو می‌سازند.

پاسخ‌گو نبودن رسانه‌هایی که از بیرون فعالیت می‌کنند
بیش‌ترین خبرنگاران به علت همکاری با روزنامه اطلاعات روز، تلویزیون آمو و شبکه افغانستان اینترنشنال بازداشت شده‌اند. این رسانه‌ها از گفت‌وگو در این باره شانه خالی کرده‌اند.
شبکه افغانستان اینترنشنال و روزنامه اطلاعات روز هیچ پاسخی به پیام چلوصاف نداده‌اند.

نتیجه
رسانه‌هایی که در بیرون فعالیت می‌کنند از آزادی و امکانات برخوردار استند؛ اما این رسانه‌ها به علت شتاب‌زده‌گی و بی‌دقتی گاه‌گاهی خبرهایی پخش کرده‌اند که نادرست و گم‌راه کننده استند – نمونه‌های چنین خبرها را بارها چلوصاف بیرون کشیده است.
این رسانه‌ها پس از تثبیت خبرهای نادرست، خبرهای شان را اصلاح نکرده‌اند و در اشتباه‌های بزرگ پوزش نخواسته اند، از سوی دیگر هیچ نهادی نیست که این رسانه‌ها به علت پخش خبرهای نادرست و گم‌راه کننده پاسخ‌گو باشند، از همین‌رو خبرهای نادرست در این رسانه‌ها تکرار می‌شوند.
تلاش رسانه‌ها برای استفاده از کارمندان رسانه‌های داخلی کار نادرست و غیراصولی است و می‌تواند خبرنگاران و کارمندان‌ رسانه‌های داخلی را با تهدید و بازداشت رو به رو بسازد.
و اما بازداشت خبرنگاران به علت همکاری با این رسانه‌ها نیز کاری است نادرست و در برابر آزادی.

توضیح:
چلوصاف در یک سال اخیر رویدادهای بازداشت خبرنگاران و کارمندان رسانه‌یی را دنبال کرده است و در این باره با خبرنگارانی که بازداشت شده‌اند و اعضای خانواده‌های شان گفت‌وگو کرده است.
برای راستی‌آزمایی این رویدادها با منابع مستقل، رسانه‌ها و طالبان گفت‌وگو کرده است.